Berriak - ods

Irailaren 25ean, 2030 Agendaren 9. urteurrena eta Garapen Jasangarriko Helburuak (GJH) ospatu ziren, Nazio Batuen historian mugarri garrantzitsua. Garapen Jasangarriaren aldeko Arabako Aliantzatik GJHekin dugun konpromisoa berresten dugu, guztiontzako etorkizun bidezkoagoa eta iraunkorragoa lortzen lagunduko duten ekintzak sustatuz

GJH 12ko Talde Eragileak jardunbide egokien jardunaldia egingo du 2024ko azaroaren 21ean, Ignacio Aldecoako Kultur Etxean, arratsaldez. Topaketa Hondakinen Prebentziorako Europako Astearen barruan dago, eta Araban zaborra eta ekonomia zirkularra murrizteko jardunbide egokiak sustatzea eta partekatzea du helburu. Aurrerago xehetasun guztien berri emango da.

Ferra-saguzar txikia mahatsondoaren laboreei eragiten dieten izurriei aurre egiteko onuragarria den espezie mehatxatua da 

2.000 pertsona inguruk hartu dute parte biodibertsitatearen 60 hobekuntza egiten Gorbeialdean (2021), Arabako Lautadan (2022) eta Mendialdean (2023) egindako hiru edizioetan     

‘Herri bat, biodibertsitatearen aldeko ekintza bat’ programaren 4. edizioa Arabako Errioxako Kuadrillari zuzenduta dago. Vital Fundazioa, Arabako Foru Aldundia eta Murgiako LHII ditu buru ekimenak, eta Arabako Lurralde Historikoko herrietan ekosistemaren biodibertsitatea eta baliabide naturalak hobetzea du helburu. Ekintza Garapen Jasangarriaren aldeko 2030eko Arabako Aliantzaren barruan kokatzen da, eta Garapen Jasangarriaren 15 Helburua du ardatz. Helburu horrek ur gezako lehorreko eta barneko ekosistemen jasangarritasuna sustatzen du, bereziki basoak, hezeguneak, mendiak eta eremu idorrak. 

Aurtengo edizio honen aurkezpena Ainhoa Pereita Vital Fundazioetako zuzendari exekutiboak, Eduardo Aguinaco Arabako Foru Aldundiko Arlo Estrategikoetako zuzendariak eta Unai Zubia programaren koordinatzaileak egin dute. 

Oraingoan, Arabako Errioxan garatuko da programa, urte honetan zehar, eta 6 udalerritan izango du eragina ekintzek: Lapuebla de Labarca, Oion, Moreda Araba, Guardia, Bastida eta Kripan. ‘Herri bat, biodibertsitatearen aldeko ekintza bat' ekimenaren erakunde sustatzaileek, edizio berri honetan, Lurraldeko biodibertsitatean inpaktu handiagoa sortuko duten proiektuak izan daitezela nahi izan dute, herritarren sentsibilizazioa bultzatzeko eta haien parte-hartzea sustatzeko. Ildo horretatik, saguzarrentzako Arabako lehenengo hotela jarriko da martxan, eta Moredan kokatuko da datorren irailetik aurrera.

Egitura horrek leku segurua emango dio espezieari kolonian bizi ahal izateko, inolako eragozpenik gabe. Gaur egun, ugaztun horren populazioen atzerakada batez ere gizakiaren eraginaren eta okupatzen dituen babeslekuak husteko etengabeko ahaleginaren ondorio da. Hotel horiek, ugaltze-koloniak kontserbatzen laguntzeaz gain, mahatsondoaren nekazaritzarako ere onuragarriak dira, nekazaritza iraunkorragoa lortzen lagunduko bailuke, sitsen borrokaren aurkako pestizidak gutxiago erabili beharko liratekeelako. 

Ferra-saguzar txikia Espezie Mehatxatuen EAEko Katalogoan ‘interes bereziko’ kategoriapean babestutako ugaztuna da. Kontserbazio-neurrien artean, U formako hormigoizko blokedun barrunbe bat eraikitzea aurreikusi da, 4,8 metroko garaiera eta 4,4 metroko zabalerakoa. Egitura 1,3 eta 1,5 metro artean lurperatuko da, eta bistan geratzen diren dorre biek 3,3 eta 3,5 metro arteko altuera izango dute. Dorre bakoitzaren barruan solairu bi eraikiko dira saguzarrak erraz zintzilikatu eta habiak egin ahal izateko. Dorre bietako bat sartzekoa izango da, eta sarbiderako, isuri bakarreko teilatua egingo da, baita habia egiteko landareen neurri bereko sarrera-zuloa ere. Ekintza irailean zehar gauzatuko da.

‘Herri bat, biodibertsitatearen aldeko ekintza bat’ programa abian jarri zenetik, biodibertsitatearen 60 hobekuntza egin dira Arabako 47 herritan, eta 1.942 pertsonak hartu dute parte. Lehenengo edizioan, 2021ean, hamahiru jarduera egin ziren Gorbeialdeko Kuadrillako beste horrenbeste herritan, eta 663 pertsonak parte hartu zuten. 2022an, 16 jarduera egin ziren Arabako Lautadako 15 herritan eta 542 pertsonak hartu zuten parte Programaren hirugarren edizioa, 2023an, Arabako Mendialdeko Kuadrillan burutu zen. Guztira 31 jarduera egin ziren, 19 lokalizaziotan, eta 737 pertsonak hartu zuten parte. 

Hitzaldiak, haurrentzako tailerrak eta bisita gidatuak

Ekimen horrekin batera, herritarrei zuzendutako doako beste ekintza batzuk ere egingo dira. Ekintza horiek inguruan ditugun fauna- eta flora-espezieak ezagutzearekin eta errespetatzearekin izango dute zerikusia, aurrean dituzten arazoak zein diren ulertzeko eta ezagutzeko bitarteko diren aldetik.

Aurten, programa iritsiko den herri bakoitzean, 3 ekintza burutuko dira: hitzaldiak, haurrentzako tailerrak eta bisita gidatuak. Arabako Errioxan aurki daitezkeen eguneko tximeletak ezagutzeko hitzaldia eskaini dute dagoeneko, Guardian, uztailaren 27an. Jarduera aire zabalean egin zen, Carralogroñoko aintziran, inguruko espezie batzuk bertan bizi baitira. Herrigunean, umeentzako tailer bat egin zen, ‘intsektuentzako hotel’ bat eraiki eta jartzeko. Amaitzeko, gaueko tximeletak ezagutzeko bisita gidatu bat egin zen argi-tranpaz. Programak udazkenean jarraituko du:

• Kripan: Aequilibrium proiektutik Arabako Lurralde Historikoan bizi diren arrano beltzen xehetasunak emango dituzte. Haurrentzako tailerrari esker, espezie hori xehetasunez ezagutzeko, haren atalak gertutik behatzeko eta harrapakinak zein diren jakiteko aukera izango da. Herrerako magalean barrena egingo da bisita, Arabako Errioxako zeruetatik hegan dabilen arrano bikoteetako baten ibilbidea ikusteko. Antolakuntzak prismatikoak eramango ditu parte-hartzaileentzat. Jardueraren data: irailaren 5ean.
• Bastida: Hitzaldiak Arabako Errioxako eta Arabako gainerako ekosistemetako hegaztiei buruz hitz egingo du, eta etikak faunaren argazkigintzan duen garrantziaz. Haurrentzako tailerrean habia-kaxak egingo dira inguruko hegaztiek kumeak hazteko leku seguruak izan ditzaten, eta, horiek amaitutakoan, paseo txiki bat egingo da Bastidatik, habia horiek kokatzeko leku onenak bilatzeko. Jardueraren data: irailaren 7an.       
• Lapuebla de Labarca: Arabako Errioxako flora izango da hitzaldiaren gai nagusia. Tailerrak Arabako Lurralde Historikoan dauden baso motak non usaindu, ukitu eta dastatu jakiteko aukera eskainiko du. Bisita gidatua, bestalde, Lapuebla de Labarca inguruan egingo da, herriaren inguruan bizi diren flora-espezieak ezagutzeko. Jardueraren data: irailaren 19an.    
• Oion: hitzaldi batek ugaztunak kontserbatzeko ekintzak ezagutaraziko ditu, eta tailerrak mendian aurki daitezkeen aztarnak eta arrastoak ezagutzen ikasiko du. Eskaiolazko aztarnak ere egingo dira. Amaitzeko, bisita gidatu bat egongo da, tokian bertan arrastoak eta oinatzak ikusteko. Jardueraren data: zehazteke.       
• Moreda Araba: Hitzaldian, Arabako Errioxan bizi diren saguzarrak hobeto ezagutzeko aukera izango da, eta haurrentzako tailerrean habia-kaxak eraiki eta jarriko dira, hiriguneetan bizi diren espezieentzat. Bisita gidatua inguruan ditugun espezieak zein diren ikusteko ibilbide bat izango da. Jardueraren data: zehazteke.     

2030erako Garapen Iraunkorraren aldeko Arabako Aliantzak joan den urtarrilaren 17an egin zuen osoko bilkura eta herritarrei irekitako jardunaldia Vitoria-Gasteizko Artium Museoan. Jardunaldian Garapen Iraunkorrarekin eta lurraldean aukera berriak elkarrekin eraikitzearekin konprometitutako 60 erakunde arabar baino gehiago bildu ziren.

Ekitaldia Eduardo Aguinaco Arabako Foru Aldundiko arlo estrategikoen zuzendariak antolatutako ongietorri instituzional batekin hasi zen. Ondoren, Jonan Fernández Gizarte Trantsizioko eta 2030 Agendako idazkari nagusiak ekimen hori 2030 Agendaren eta Euskal Aliantzaren esparruan kokatu zuen. Aliantza hori Arabako Aliantzan inspiratuta sortu zen, eta haren parte da.

Ondoren, Cristina Monge politologo, soziologo eta Zaragozako Unibertsitateko doktoreak hartu zuen lekukoa. Arabako herritarrei lurraldearen iraunkortasunarekin lotutako proiektuetan inplikatzeak dakartzan onura positiboei buruzko hitzaldia eman zuen. Esku hartze horrek Alex Carrascosa Agenda 2030en aholkulari eta bideratzaileak zuzendutako dinamika parte-hartzailerako aretoa prestatu zuen.

Ingurumenaren, ekonomiaren eta gizartearen iraunkortasuna

Dinamika horretan, bertaratutakoek iraunkortasunaren hiru ardatzek antolatutako taldeetan eztabaidatzeko aukera izan zuten: ingurumena, ekonomia eta gizartea. Hainbat topaketa eta elkarrizketa gidaturen ondoren, mahai bakoitzean sortutako ideia nagusiak puzzle batean bildu ziren. Puzzle horrek GJH guztien arteko bizikidetza sinbolizatzen du, eta gizarteko eragile guztien partaidetza-dinamiketan parte-hartzeak eta berrikuntzak duten garrantzia adierazten du.

Ekarpen nagusietako batzuk energia-eredua birpentsatzeko beharra eta norbanakoaren konpromisoa kontsumo eta baterako bizitzarako lankidetza-sistemetarantz aktibatzea dira. Era berean, garapen teknologikoak eta belaunaldien eta kulturen arteko aniztasuna bezalako aukerak identifikatu ziren gure gizartearen aberastasuna handitzeko. Aurrerapenaren parte izateko beharrari buruz gizartea kontzientziatzera bideratutako dibulgazio eta komunikazio egokiaren premia lurralde baterantz, eta, azken batean, planeta inklusiboago eta anitzago baterantz, aurrera egiten jarraitzeko egiteke dagoen zereginetako bat izan zen.

Ramiro González Arabako ahaldun nagusiak itxi zuen jardunaldia, eta parte-hartzaileen artean identifikatutako ideien eta erakunde publikoen kezka nagusien arteko paralelismoak aipatu zituen, Arabako gizartearen isla gisa.

Garapen Iraunkorraren aldeko 2030eko Arabako Aliantzari buruz

2030eko Garapen Iraunkorraren aldeko Arabako Aliantza Arabako lurralde historikoko toki-erakundeen sarea da, Garapen Iraunkorreko Helburuekin konprometitua eta Arabako Foru Aldundiak bultzatua. Eragile horiek hainbat eremutan jarduten dute toki-mailan, 18 lantaldetan antolatuta, 17 GJHekin, eta beste bat gehigarria, hizkuntza- eta kultura-aniztasuna bermatzera bideratua.

EGA Masterrek, Industrializazio Iraunkorreko, Energia Garbien eta Ekodiseinuko Jardunbide Egokien lehen Lehiaketan saritutako erakundeak 2023ko urriaren 26an saritutako jardunaren aurkezpena egin du, Kudeaketa Aurreratuaren Europako 29. Asteko ekitaldien artean.

EGA Master, tresna industrialen fabrikazioaren sektoreko enpresa nabarmena, lehen saria jaso du Arabako Foru Aldundiak antolatutako Industrializazio Jasangarriaren, Energia Garbien eta Ekodiseinuaren Jardunbide Egokien Lehiaketan. Sari banaketa Kudeaketa Aurreratuaren 29. Europako Astearen Jardunaldian egin da, Arabako Foru Aldundiaren Jauretxean, Gasteizen.

Jardunaldia 2030erako Garapen Jasangarriaren aldeko Arabako Aliantzak (GJAA 2030) sustatu du, eta 9. Garapen Jasangarriaren Helburuaren (Industria, Berrikuntza eta Azpiegiturak) ildotik, Kudeaketa Aurreratuaren Europako Astearen barruan dago. Arabako Foru Aldundiaren ekimena da, Ihoberen lankidetzarekin eta Euskaliten koordinazioarekin.

Ekitaldi honen helburua ekodiseinuaren eta jasangarritasunaren arloko jardunbide egokiak nabarmentzea eta saritzea izan da, baita Arabako erakundeen arteko ideien eta esperientzien trukea sustatzea ere, jasangarritasunerako bidean beste erakunde batzuk inspiratzeko.

Arabako Foru Aldundiak sustatutako ekintzen artean dago aintzatespen hori, aurten, Jardunbide Egokien Sarien lehen ediziorako deialdia egin zuen eta. Lehenengo sariak 5.000 euroko dotazio ekonomikoa izango du, eta bigarren eta hirugarren sariek 3.000 eta 2.000 euroko dotazioak izango dituzte, hurrenez hurren.

Yelene Mencía GJAA 2030eko idazkari teknikoaren hitzekin hasi da jardunaldia, eta, ondoren, Eduardo Aguinaco Arabako Foru Aldundiko Arlo Estrategikoetako zuzendaria, ongietorri instituzionala eman du eta Arabako Aliantza azaldu du.

Ondoren, Rebeca Zornozak, Aratuboko Iraunkortasun arduradunak, 9. GJHa aurkeztu du, Industrializazio Jasangarriaren eta Ekodiseinuaren Jardunbide Egokien helburuak, ekintzak eta ekimena azpimarratuz.

Ondoren, enpresa finalisten hiru jardunbide egokiak ezagutzera eman dira. Ainara de Dios Valdemar Upeltegietako Marketin eta Komunikazio arduradunak mahastien iraunkortasuna, eraginkortasun energetikoa eta hondakinen murrizketa sustatzeko proiektua azaldu du. Eduardo Urizar Abaurreak, EGA Master SAko Kudeaketaren Kalitate eta Konplance arduradunak, packaging eredu jasangarria aurkeztu du. Azkenik, Udapa S. Coop. enpresako zuzendari komertzial Jesús Morenok ontziratzeko materialak ekodiseinatzeko eta ordezkatzeko jardunbide egokia azaldu du.

Sara Aguado ekonomia zirkularreko proiektuen teknikaria da Ihoben, eta hitzaldi labur bat eman du enpresetako ingurumen-hobekuntzari aurrea hartzeko moduari buruz eta ekonomia zirkularreko 10 gakoei buruz 2024rako.

Sariak banatu aurretik, saritu ez ziren arren, industrializazio iraunkorrean eta ekodiseinuan jardunbide egokiak ezarri dituzten beste enpresa batzuen aintzatespen bat egin da. Enpresa horiek AJL Ophtalmic, Elikagaien Bankua, Campezo Obras y Servicios, Embalajes Echeberria eta Alday Fundazioa dira.

Sariak eta diplomak banatzeko ekitaldia Jone Berriozabal Bóveda Berdintasun, Euskara eta Gobernantzako foru diputatuak egin du, eta iragarri du EGA Master izan dela saritutako erakundea, packaging jasangarriaren ereduan izan duen praktika nabarmenagatik. Berrikuntza horri esker, EGA Masterrek karbono-aztarna murriztu eta ekonomia zirkularra sustatu du, esku-erreminten fabrikazioaren sektorean praktika arduratsuetarako bidea gidatuz.

Azkenik, Jone Berriozabal Bóvedak, eskerrak eman dizkie ekitaldian parte hartu duten erakunde guztiei eta bertaratutako publikoari. Taldeko argazki baten ondoren, bertaratutakoek networking aperitibo batez gozatu ahal izan dute.

Saritutako antolakuntzak, EGA Masterrak, bere praktika arrakastatsuaren aurkezpen bat eskainiko du datorren ostegunean, urriak 26, goizeko 11:00etan, Kudeaketa Aurreratuaren 29. Europako Asteko ekitaldien zati gisa.